Vücut oval, dorsal yüzgeçler yüksek, vücut pullarla kaplı, renk sırtta koyu, yanlarda açık pembe,karın beyaz, baş kısmı ve yüzgeçlerde hafif pembemsi lekeler vardır. Genel görünümü pembe renklidir. İyi gelişmiş gözler, kafanın sırt bölgesine yakın yerleşmiştir. Göğüs yüzgeci çok uzun olup, anüs seviyesinin ötesine geçer. Kuyruk yüzgecinin arka kenarları merkezde siyah, uçta beyaz renklidir.

Derinliği 250m'ye kadar olan suların taşlık, yosunluk bölgeleri üzerinde ve kaya aralarında yaşar. 2-4 yaşalarında cinsel olgunluğa erişirler, bu zamanki boyları yaklaşık 24cm boya denk gelmektedir. Şubat-nisan ayları arasında yumurtlarlar.

Lezzeti kadar pembe rengiyle görünümü de çok güzel olan mercan balığı Sparidae familyasındandır. Bilimsel adı Pagrus pagrus olup yerli taş balıklarındandır. Halk dilinde mercana mantık, irilerine battal, yarım kilodan küçüklerine litrin veya litrinos, 100gr'a kadar olanlarına mangır denir. Ege, Akdeniz ve Marmara balığı olan mercanın fangri (Pagrus fangri), trança (Pagrus ehrenbergil), kırma mercan (Pagellus erythrinus), mırmır (Pagellus mormyrus), mandagöz mercan (Pagellus centrodontus) gibi türleri vardır.



Ilıman ve sıcak denizlerde yaşayan mercan balıklarının 15-20kg'a kadar olanlarına rastlanır. Ancak lezzet açısından yarım kiloyla bir kilo arası olanları makbuldür.

Mercan balığı taşlık ve kayalık diplerde yaşar. Çenesi bütün taş balıkları gibi çok güçlü olup deniz dibindeki kabukluları kolayca parçalayarak yer. Av sırasında zokaların iğnelerini açar veya kırar. Vücudu kalın pullarla örtülü olup rengi koyu pembedir. Yakalandıktan sonra su dışında rengi kısa zamanda açılır.

Yılın her mevsiminde avlanabilen mercan, yazın taşlık kıyılara sokulur. Kışın derin sulardaki kayalıklara çekilir. En verimli avlanma ayları nisan ve mayıstır.


AVCILIĞI

Mercan balıkları kırma taşlık, kayalık ve balıkların bulunduğu diplerde, yar başlarında av verirler. Amatör balıkçı için mercan avı hem zor hem de zevklidir. Deniz ortasında taşını tespit etmek, kerterizini iyi almak, balığın iriliğine göre takımını hazırlamak gerekir.

Mercan ayında kullanılan başlıca yemler, kalamar, sübye, çağanoz, karides (tercihen çalı karidesi), sülinez, midye, sardalya, hamsi, deniz hıyarı ve akyemlerdir (istavrit, iskatarya, izmarit gibi balıkların yaprak halinde kesilmiş parçaları).



Mercan avında sulara göre en az dört ayrı tipte hazırlanmış takım bulundurmakta fayda vardır.

Takımları misina kalınlıklarına ve balıklara göre ayıracak olursak:

İnce Takımlar: Köstekler 0.35mm, beden 0.40mm, ana beden 0.45mm.
Balıklar: Mangır, litrin, mercan, mandagöz mercan, isparoz, karagöz, sarıgöz, küçük boy çipura, kupes, çitari, melanur.

Orta İncelikte Takımlar: Köstek 0.40mm, beden 0.45mm, ana beden 0.50mm.
Balıklar: Mercan, karagöz, sarıgöz, orta boy çipura, melanur.

Kalın Takımlar: Köstek 0.50-0.60mm, beden 0.60-0.70mm, ana beden 0.70-0.80mm.
Balıklar: Kırma mercan, fangri, karagöz, çipura, iskatarya, sinarit, trança.



Mercan balığı ve diğer taş balıkları için kullanılan olta takımlarını birlikte inceleyecek olursak:

Köstekli Mercan Takımı
80 kulaç uzunluğunda 0.45mm veya 0.50mm numara misina kelebeğe (mantara) sarıldıktan sonra, ucuna 2 cm'lik bir fırdöııdü bağlanır. Fırdöndünün diğer gözüne de takımın bedenini teşkil eden 1 kulaç uzunluğunda 0.40-0.45mm'lik misina bağlanır. Bedene l'er karış uzunluğunda 0.35mm veya 0.40mm'lik 2 köstek takılır. Üstten ve alttan birer kez düğümle köstekler bedene bağlanır, köstek araları birbirine karışmayacak şekilde ayarlanmış kösteklere 2 veya 3 numara çelik çapraz iğneler bağlanır. Bedenin en altına bir kasa yapılarak 100-200gr ağırlığında bir iskandil takılır. Av mahalline gelinip, kerteriz alındıktan sonra demir atılıp oltalar suya koyverilir. Bu tip olta takımında yem olarak karides veya sübye çok iyi sonuç verir. İskandil dibi bulduktan sonra dibin taş olup olmadığı iskandilin dibe vurmasıyla belli olur. İskandili oturtmadan hafifçe dibe değdirerek olta apikoda tutulur.



Mercan nazlı bir balık olduğu için çoğu kez yeme bir iki dokunur ve sonra yemeye karar verir. Bu yüzden daha ilk dokunuşta veya vuruşta çalınmamak lazımdır. Balığın yemi kaptığına iyice emin olduktan sonra çalınıp acele etmeden çekmek lazımdır. Mercan yukarı çekilirken kafa atar. Burada maharet, iğneyi kırdırtmadan veya kösteği kestirmeden balığı sandalın yanına kadar getirip kepçeyle içeri almaktır. Mercan sert bir balık olup yukarı çıkmamak için mücadele eder, taşına doğru yüzmek ister ve oltayı dibe çekip kafa atar. Takım çok inceyse ve balık da iriyse oltayı iyi kullanmak ve telaş etmemek lazımdır. Köstekli mercan takımı akıntısız sularda kullanılır.



Av sıcak ve güneşli havada yapılıyorsa balıkları teknenin livarında veya sandala çok iyi bağlanmış ve suya sarkıtılmış tel livarda muhafaza etmek gerekir. Livar yoksa balıklar devamlı suyu değiştirilen ve tekne içinde gölgede muhafaza edilen bir koyanın içine konabilir. Balık yakalandıktan sonra köstekleri ve iğneleri kontrol etmekte fayda vardır. Balık yakalandığında yemi iyice yutmuşsa gerek çekilirken gerekse iğnenin ağzından çıkarılışı sırasında kösteği sert dişleriyle zedeler. Dikkat edilmezse bir sonraki balık çekilirken köstek kopabilir. Av sırasında paslı iğne kullanmamaya dikkat etmelidir. Bu tür bir iğne kolaylıkla kırılır veya ele batarsa kötü sonuçlan olabilir. Mercan takımlarında, şeffaf veya yeşil renkte olan sert ve kolayca gam yapmayan misinalar iyi sonuç verir.

Köstekli mercan takımıyla karagöz, kupes, sarıgöz, çipura, melanur ve hatta hani, izmarit gibi balıklarda yakalanır.

Akıntılı sularda sandal demir üstündeyken kullanılan mercan takımları şunlardır:

Zokalı Mercan Takımı
60 kulaç uzunluğunda 0.60-0.70mm veya 0.80mm'lik misina kelebeğe (mantara) sarıldıktan sonra, ucuna 3cm'lik bir fırdöndü bağlanır. Fırdöndünün diğer gözüne 1,5 kulaç uzunluğunda 0.50-0.60mm veya 0.70mm'lik beden bağlanır. Bedenin içinden 10-20gr'lık bir kıstırma geçirilir ve boş ucundan iki karışlık bir mesafe alınarak, iki deliğinden kibrit çöpü sokulmak suretiyle misina üzerinde sabitleştirilir. Misinanın 2 karışlık boş ucu 3cm'lik bir fırdöndüye bağlanır. Fırdöndünün diğer gözüne 2,5 kulaç uzunluğunda 0.40-0.50mm veya 0.60mm'lik bir köstek bağlandıktan sonra ucuna 30-40gr ağırlığında hırsızlı bir zoka takılır. Zokanın iğneleri çapraz ve çeliktendir.

Zoka iğnesine ve hırsız iğnesine ayrı ayrı yemler takılacağı için ikisini birbirine bağlayan misina uzunluğunun 4 parmak olması gerekir.



Zokalı Takımla Mercan Avı
Av mahalline gelinip, kerteriz alındıktan sonra demir atılır. Burada dikkat edilecek husus, sandalın av yerinin (dipteki taşın) tam üstünde değil, sulara göre daha ilerisinde demir üstünde tutulmasıdır. Denize koyverildiğinde, olta taşı bulmalıdır. 1-1,5 mil süratle akan sularda derinlik 15-20 metreyse oltanın bir o kadar da yüzeceğini ve sonra dibi bulacağını düşünmek gerekir. Kıstırmanın da yardımıyla zoka dibi bulduktan sonra olta 3 kulaç geri alınır. Oltada, zokayla kıstırrna arası 2,5 kulaç olduğu için zoka dipten yarım kulaç yüksekte kalır. Zokalı lüfer takımıyla yapılan işlemin hemen hemen aynını burada da görüyoruz.

Hafif hafif yüzmekte olan yemi gören ve taşın etrafında dolaşan balık, suda yükselerek yemi kıskanır ve oltaya süratle atlar. Akabinde olta çalınarak balık yakalanır. Bu tür takımlar iri balıklar için kullanıldığından oltaya gelebilecek balığın 1 ile 5 kg arasında veya daha ağır olabileceği hesaba katılmalıdır.

Ayrıca olta sulara karşı, sandala doğru çekilecektir. Bütün bu şartlar göz önünde tutularak balık yol isterse verilmeli ve dikkatle, acele etmeden sandalın yanına getirilmelidir. Mercan veya benzeri taş balıkları sandalın suda meydana getirdiği gölgeden korkar ve teknenin altına doğru yüzerler. Buna fırsat vermeden kepçe hazır edilmeli ve balık sandala yaklaşırken kafadan kepçeyi geçirmek suretiyle içeri alınmalıdır.

Zokalı takımda yem olarak her iki iğneye de takmak suretiyle iri karides, akyemler ve sübye kullanılır. Özellikle mercan için kullanılan zokalı takıma sarıgöz, karagöz, çipura, trança, sinarit, lahoz, orfoz ve hatta akya bile atlayabilir.

Çiftgöz İskandilli Mercan Takımı
Bu takımda yapılış ve kullanılış itibariyle zokalı takıma benzer, sandal demir üzerindeyken akıntılı sularda kullanılır.

60 kulaç uzunluğunda 0.60-0.70mm veya 0.80mm'lik misina kelebeğe sarıldıktan sonra ucuna 3cm'lik bir fırdöndü takılır. Fırdöndünün diğer gözüne 1,5 kulaç uzunluğunda 0.50mm veya 0.60mm'lik beden bağlanır. Bedenin diğer ucuna yine 3cm'lik bir fırdöndü takılır. Fırdöndünün boş gözüne 0.50mm veya 0.60mm'lik, 2,5 kulaç uzunluğunda ek bir beden bağlanır. Ek bedenin ucu çift gözlü 100-200gr'lık bir iskandilin sol gözünden geçirilerek bağlanır. İskandilin sol gözünün 3 karış yukarısına 0.40mm veya 0.50mm'lik 2 karış uzunluğunda bir köstek üstten ve alttan düğümlenmek suretiyle bağlanır. Kösteğin ucuna 2 veya 3 numara çapraz çelik iğne takılır. İskandilin sağ gözünede iki karış uzunluğunda 0.40mm veya 0.50mm'lik bir köstek bağlandıktan sonra ucuna yine aynı iğnelerden takılır. Av şekli zokalı takımla aynıdır.



Dip Sürütmesi Takımı
Bu takım sandal demir üzerindeyken veya hafif yollu hareket halindeyken kullanılır. 60 kulaç uzunluğunda 0.50-0.60mm veya 0.70mm'lik misina kelebeğe sarıldıktan sonra ucuna 3cm'lik bir fırdöndü takılır. Fırdöndünün diğer gözüne 1 kulaç uzunluğunda 0.40-0.50mm veya 0.60mm'lik beden bağlanır. Bedeninde boş ucu 3cm'lik üçlü bir fırdöndünün üst gözüne takılır. Üçlü fırdöndünün alt gözüne iki karış uzunluğunda 0.60mm'lik misinadan bir kasa yapılarak geçirilir. Misinanın diğer ucuda kasalanarak ucuna 150-250gr ağırlığında bir iskandil takılır. Üçlü fırdöndünün boş kalan yan gözüne 4 kulaç uzunluğunda 0.30-0.40mm veya 0.50mm'lik bir köstek bağlanır. Kösteğin ucuna 2 veya 3 numara çapraz çelik iğne takılır.

Dip sürütmesi takımı demir üstünde kullanılıyorsa köstek denize koyverildikten sonra oltanın üçlü fırdöndü ve iskandilli bölümü sandalın biraz ilerisine atılıp yavaş yavaş suya koyverilir. Bu da kösteğin bedene sarmasını önler.

Dip Sürütmesi Takımı İle Mercan Avı
Av mahallinde olta denize koyverildikten ve iskandil dibi bulduktan sonra olta apikoda tutulur. Sularla dipten yarım kulaç yükseklikte yüzmekte olan 4 kulaç uzunluğundaki kösteğin ucundaki yem balığı kıskandıracaktır. Yeme hamle yapan balık iskandili havalandırır ve o anda çalınılırsa balık alınır. Mercan balığının kafa atmasını ve sert hareketlerini hesaba katarak balık kah yol verilerek kah çekilerek sandala yaklaştırılır. Kepçeyle kafadan geçirmek suretiyle sandala alınır.

Bu takım, sadece mercan için değil karagöz, sarıgöz, melanur, çipura vb. gibi balıklar içinde geçerlidir. Dip sürütmesi takımında bu tür av sırasında karides, sübye, midye, sülinez ve akyemler kullanılır.